Pi Artworks İstanbul, Chicago’da yaşayan ve çalışan ödüllü sanatçı Michael Rakowitz’in İstanbul’daki ilk kişisel sergisini duyurmaktan mutluluk duyar.
Michael Rakowitz’in “Görünmez düşman var olmamalı” isimli yapıtı, 2007’de başlayan ve süregelen bir seriden oluşmaktadır.
Hedef: 2000’lerin başındaki Irak Savaşı süresince ve sonrasında yaşanan kültürel yağmaya bağlı olarak, Irak Ulusal Müzesi’nden alınan sayısı toplamda 7000’i aşan, yok edilmiş ve kaybolmuş tarihi eseri yeniden yaratmaktır.
 |
| Görünmez düşman var olmamalı (Bölüm 1, Oda C, Nimrud Kuzeybatı Sarayı) Panel CB-1, 2021 |
Ardından, 2015’te, Rakowitz bu seriyi Kalhu’nun (Nimrud) rölyef panellerinin oda oda “yeniden ortaya çıkışını” içerecek şekilde genişletmiştir.
Kalhu, eski Mezopotamya’dan günümüze ulaşmış bir hazine olan Asur sarayının yer aldığı bölgedir (bugün Irak’ta, Musul’un güneyinde, güncel Numaniyah’ta yer almaktadır); Kalhu’daki rölyef panellerin 2015 yılında IŞİD tarafından yok edilmesi dünya çapında şoka yol açarken, yerel halka da derin bir keder yaşatmıştı.
Rakowitz, Kalhu’daki odaları yeniden canlandırırken, günümüzde Batı’nın saygın ama sömürgeci kurumlarında bulunan yağmalanmış rölyefleri dahil etmiyor. Bu boşlukların anlamı ağır.
Rakowitz’in çalışmalarındaki boş alanlarla ustaca işaret ettiği Kalhu ve benzeri yerlerdeki soygunlar ve yıkımlar kaynağını IŞİD’in çok öncesinden almaktadır. Bunlar – ister politik, ister arkeolojik ya da kazı amaçlı olsun, 19. yüzyılın sömürgeci uygulamalarıyla başlamıştır. Kültür tarihinin herhangi bir kısmını ya da bütününü onları alıp götürecek kadar kendilerine ait gören Batı zihniyeti ile aynı tarihin doğurduğu insanları günümüzde canavarlaştıran Batı’nın birleşimi, bu eser serisine yol açan ikiyüzlülük ve katalizördür.
Bugüne kadar, Rakowitz, atölyesiyle beraber Irak Ulusal Müzesi’nden sonsuza kadar kaybolmuş nesnelerin 900’ünü yeniden dünyaya getirmiştir ve Kalhu/Nimrud’dan 7 odayı yeniden canlandırmıştır, bunlar Oda N, G, Z, H ve F ve S odalarından bölümlerdir. Bugün de Pi Artworks İstanbul’da Rakowitz’in Nimrud’dan Oda C, Bölüm 1 yapıtı görülmektedir.
 |
| müze numarası: IM42555, kazı numarası: Kh. IX 92, provenans: Khafaje |
Rakowitz mülksüzler, silinmişler ve yerinden edilmişlerin sanatçısıdır.
Bundan sadece eserin içeriğinde değil, aynı zamanda maddeselliğinde de bahsetmektedir. Rakowitz tarihi eserleri ve panelleri orijinal renkli hallerine yakın bir forma getirmek için, Orta Doğu’dan ürün ambalajları ve Arapça-İngilizce gazetelerle bir tür papier-mache tekniği kullanmaktadır. Bu, yalnızca onun önceki ve belirleyici serilerine gönderme yapmakla kalmaz, aynı zamanda tam da bu serinin doğuşuna değinmektedir. Bölgenin zenginliklerinin ve tarihinin Batı tarafından tüketilmesi fikri, eş zamanlı olarak halkının değeri ve kimliğinin, onları “saranların”, bağlamlarının bir kenara itilmesiyle birleşmiştir. Rakowitz, bu tarihi eserleri etiketler ve kağıtlar aracılığıyla gururla kimlikle donatmaktadır. Eserler, kelimenin tam anlamıyla nereden geldiklerini anons eden etiketler taşımaktadır. Mülksüzleştirme onlara nüfuz edemez. Ayrıca, Rakowitz’in çalışmalarının çoğunda olduğu gibi anlam ve etki çok katmanlıdır; bu çalışmaların politik adaletin yanı sıra, çevresel adalet ve hem metaforik açıdan hem de kelimenin tam anlamıyla kültürel adalet konularıyla ilişkileri de gözden kaçırılmamalıdır.
Pi Artworks’te, 2015’te IŞİD yok etmeden önce, Nimrud sarayındaki ‘Oda C’den günümüze ulaşmış rölyeflerin yeniden ortaya çıkışı sergilenmektedir. Yeniden yarattığı tüm odalarda olduğu gibi Rakowitz bize yıkımdan önceki gün Irak halkının günümüzde Irak'ta Numaniyah’ta, kendi tarihlerinden neler görebileceğine dair yeni bir hayal göstermektedir. Buna, Rakowitz'in künyelerle işaretlediği boşlukları dahil etmesi dikkate değer ve önemlidir; tamamı eksik rölyef paneller, kesik başlar ya da parçalar Rakowitz'in projesinde yeniden yarattığı rölyeflerdeki siyah alanları kullanımına yansımaktadır ve etkisi çok yönlüdür. Panellerde siyah ile doldurulmuş alanlar ve boş kısımlar, sömürgeci güçlerin verdiği tahribatı ve gizlice el konmuş eksik ve kayıp tarihi gösterirken, panellerin yeniden ortaya çıkışı IŞİD yüzünden kaybolup gidenlere işaret etmektedir.
“Görünmez düşman var olmamalı” serisi, yapmak istediğinin muazzamlığı nedeniyle, onlarca yıl daha devam edecek ve Rakowitz’in kendisinin de dediği gibi büyük ihtimalle hem kendisinden hem de atölyesinden daha uzun yaşayacaktır – tüm büyük kültürel tarihi eserler gibi.
28 Ekim - 25 Aralık 2021
Pi Artworks İstanbul
50 Mumhane Cad. Karaköy-İstanbul